Ситекре «Питрав пуххи» чӑваш культура фольклор уявӗ иртнӗ

Ĕлĕхи — хӑйне евĕр уйрӑм ҫӗршыв!

Унта кӑмӑллӑрах та ӑнланмалларах, ҫывӑхрах та тӑванрах. Эпир хамӑр та унта нумай ҫамрӑкрах! Енчен те эпир паян хамӑр халӑх йӑли-йӗркипе усӑ куратпӑр пулсан, апла пулсан, эпир кӑсӑкланатпӑр, хамӑр историпе интересленетпĕр. Ҫавӑнпа та эпир ҫакăн пек районти чăваш фольклор уявне Ситексем чӗннипе кайнӑччӗ. Кӑштах начар ҫанталӑк условийӗсем те ҫӗнӗрен ҫуралакан халӑх уявӗн анлӑшӗпе тарӑнӑшне пӑсма пултараймарĕç, ӑна мӗн авалтан чӑваш халӑхӗ хисепленӗ, массӑллӑ паллӑ тунӑ. Ку уява "Питрав кунӗ" теҫҫӗ — "Питрав пуххи". Пурте июлӗн 12-мӗшӗнче е Питрав кунĕнче халӑх йӑлипе ҫулла варрин символĕ, утӑ ҫулмалли вӑхӑт тесе шутланнӑ, ун хыҫҫӑн ҫутҫанталӑк кӗркунне енне ҫаврӑнма пуҫлать. Ҫак кун Ситекре хӑнасем нумай пухăнчĕç. Ҫак пысӑк культурӑллӑ халӑх уявне йӗркелекенсен ячӗпе ырӑ сӑмах калас килет. Пуҫараканнисем Çирĕклĕ ял совечӗн пуҫлӑхӗ Людмила Ивановна Романова тата Ситекри Культура ҫурчӗн художествопа хăйпултарулӑх коллективĕсен активлӑ членӗсем пулнӑ. Чӑваш уявне тӑван ялта ирттерме "Урожай" ООО ял хуҫалӑх предприятийӗн ертӳҫи Юрий Иванович Иванов ырлӑх панӑ. Чӑваш диаспорине мухтавпа аталантарассишӗн кирек мӗнле ырӑ пуҫарӑва та хастар тытса тӑракан тата чӑваш халӑх пурӑнакан вырӑнсенче халӑх йӑли-йӗркисене ӳстерессишӗн чунне паракан Сергей Квинтильянович Михайлов, Пишпÿлек районӗнчи Чӑвашсен Канашĕн ĕçтăвкомӗн председателӗ, паллах, ҫак сӗнӗве пысӑк савӑнӑҫпа хуравланă, мероприятие ирттерессинче хатĕрленÿ ыйтăвĕсене татса парас тӗлӗшпе пысӑк пулӑшу панă. Ӑна Пишпÿлек район администрацийӗ те ырланă. Йыхрава ҫывӑхри чӑваш ялӗсен художествӑлла пултарулӑх коллективӗсем йышăннă. Ҫав хушӑрах Ермекей районӗнчи "Илем" художествӑлла юрă коллективӗ тата Оренбург облаҫӗнчи "Светлая мечта" художествӑлла юрă коллективӗ уява хутшӑнма кӑмӑл туни те савӑнтарать. Ҫапла вара "Питрав пуххи" чиккисем Ситекрен тата пирӗн район чиккинчен чылай шала кӗрсе кайнă!

Уява хатӗрленес ӗҫе пысӑк та ҫӳллӗ шайра ирттернӗ. Культура мероприятийӗн анлӑшӗ тата Ситекри Культура çурчӗ ҫумӗнчи пӗтӗм лаптӑка лайӑх йӗркеленӗ площадкӑсем тунă.

"Асанне арчи" наци культура центрӗ пуриншӗн те интереслӗ экскурси пулса тӑнă. Малтанлӑха шутланӑ тӑрӑх, кунта пилӗк пин ытла кивӗ япаласем, инвентарьсем, алӗҫ изделийӗсем, кил-çурт хушшинче усă куракан япаласемпе тӗрлӗ ӑпӑр-тапӑр, вырӑнти художниксемпе фотографсен ӳкерчӗкӗсене пухнӑ. Чӑваш наци апат-ҫимӗҫне тутанса пăхмалли умӗнчи площадка патӗнче халӑх нумайччĕ. Унтах, пысӑк хуранта уйрӑммӑн какай яшкипе пăтă пӗҫереҫҫӗ, вӑрманти курӑкран чей вӗретеҫҫӗ, сӗтелсем ҫине тӗрлӗрен апат-ҫимӗҫ лартса тултарнӑ.

Ситек халӑхĕ пур енӗпе те талантлӑ. "Ăстасен хули" площадкăра вырӑнти ӑстаҫӑсен — палас тĕртекенсен, тӗрӗ ӑстисен, ҫутҫанталӑк материалӗсенчен, шӑрҫасенчен, йывӑҫран, керамикăпа тимӗртен тунӑ ӗҫсем вырнаçнă. Уйрӑм предпринимательсен суту-илӳ речӗсем фольклор уявне хутшӑнакансене пуян тавар ассортименчӗсемпе илӗртнӗ. Ачасем валли батут лартнă. Чи илемлӗ площадкăра ĕлĕхи вӑхӑтӑн чӗрӗ диорамине туса лартнă. Ҫаваллӑ урапана тӑварнӑ, тин ҫеҫ ҫулнӑ курӑкран тунӑ хӳшше питӗ лайӑх вырнаçтарнă. Ку, чӑнах та, инҫетри ачалӑха тата утӑ ҫулнӑ чухнехи хӗрӳллӗ вӑхӑта аса илтерет. Чи кирли те кунтах, юнашарах, лайӑх курӑклӑ ҫаран. Ҫавӑнпа та уяв йĕркелÿçисем хӑйсен ӑсталӑхне кӑтартас текенсене ҫавапа çулса пăхма сĕнчĕç. Анчах вӗсем ҫителӗклех тупӑнчĕç. Ҫапла ӑнӑҫлӑ иртрӗ театрализациленӗ - "Çава сасси" пайӗ.

Унтан пурне те алла-аллӑн тытӑнса, пӗрлештернӗ пысӑк вӑйӑ картине хутшăнма чӗнчĕç. Шăпăр сассипе юрӑ ҫеммипе вӑйӑ карти пӗрре хытӑ спираль пулса тӑрать, тепре каллех сарӑлса каять. Ку авалхи йăла-йĕрке чăннипех чӗрӗлсе тӑнине аса илтерет. Хутшӑнакансен сӑн-пичӗсем савӑнӑҫпа та пӗрлӗхпе ҫиҫрĕç.

Ертсе пыракансем пурне те ҫуллахи илемлӗ эстрада патне чӗнчĕç. Уявӑн официаллӑ церемонийӗ пуҫланчĕ. Мĕнпур хӑнасемпе паллаштарсан, саламлама район администраци пуҫлӑхне Артур Зарипова сӑмах пачĕç. Артур Мухлисович уйрӑммӑнах ситексен хисепне, юнашар пурӑнакан ҫынсем тарават пулнине палӑртрĕ. Район пуҫлӑхӗ пирӗн районти чӑвашсен Канашĕн исполкомне хисепленине уйрӑмах палӑртрĕ. Пирӗн нумай нациллӗ районти ытти обществӑлла организацисем ӑмсанма тата Чӑваш Канашӗнчен нумайне вӗренме пултарнине каларĕ. Ситек халӑхĕ ӗҫчен те пултаруллӑ кӑна мар, патриот та. Вӑл мероприятисенче хастар пурнӑҫ позицийӗшӗн, чӑваш халӑх йӑли-йӗркисене упраса тата ҫӗнетсе пырас енӗпе тухӑҫлӑ ӗҫленӗшӗн тата районти культура аталанӑвне хӑйсен тӳпине хывнӑшӑн Тав ҫырӑвӗсем пачĕ.

Ситекри "Питрав пуххи" уява Чӑваш Республикинчен пысӑк делегаци килнӗ. Ку вара праҫнике хӑйне уйрӑм пӗлтерӗшлӗ турĕ. Валерий Леонидович Клементьев, Шупашкар хулинчи Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ, мӗн курнипе тата пулса иртнипе ҫав тери тӗлӗнчӗ тата ăшă сӑмахсем тухса каларĕ. Хӑна Чӑваш наци конгресӗн тӗрлӗ чӑваш халӑх пурӑнакан вырӑнсенчи хастар Пишпÿлек районĕнче пурăнакансене Дипломсемпе чысларĕ. Ял ҫыннисене уявӑн ытти хӑнисем те саламларĕç. Вӗсем пурте пӗр шухӑшлӑ пулчĕç: ҫакӑн пек мероприятисем пӗлтерӗшлӗ тата халӑх йӑли-йӗркисене упраса хӑварас тӗлӗшпе, чи малтанах, халӗ пурӑнакан ҫынсене тата, паллах, ҫитӗнекен ӑрӑва кирлӗ. Ĕлĕхи — пирӗн тымарсем. Тымарсӑр йывӑҫ ҫук, апла пулсан, кирек мӗнле халӑхӑн та пуласлӑхӗ ҫук.

Чӑваш халӑхӗн культура аталанӑвне, культура еткерлӗхне сыхласа хӑварас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑшӑн, Пишпÿлек районӗнчи культура тата общество пурнӑҫне хастар хутшӑннӑшӑн Елена Владимировна Хорькована "Пишпÿлек районӗн хисеплӗ гражданинӗ" ята панӑ. Елена Шурту, театр искусствин ӑсти, Чăваш патшалăх пукане театрĕн артистки, Пăслăкра ҫуралса ӳснӗ. Театр искусствин тава тивӗҫлӗ ӗҫӗсемшӗн тата нумай ҫулхи пултарулӑх ӗҫӗсемшӗн "Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ", "Чăваш Республикин Халӑх артисчӗ", "Пушкӑрт Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ" ята панӑ.

Кăçал Акатуй вăхăтĕнче ăна саламлама май пулман, çавăнпа та Артур Зарипов тата Пишпÿлек район Совечĕн председателĕ Юрий Павлов Елена Хорькована (Шурту) Ситекри уявра тивĕçлĕ наградăпа саламларĕç, хăюва çыхрĕç.

- Хисеплĕ Артур Мухлисович, хисеплĕ хăнасем, хаклă тăвансем, чăвашсем, ентешсем! Паян эпĕ çак сцена çинче тăратăп, тĕрĕссипе каласан, çакна курасса нихăçан та уйламан. 17 çулта ялтан тухса кайрăм. Эпĕ çемьере пиллĕкмĕш ача. Атте Аслă Отечественнăй вăрçă участникĕ, Хĕрлĕ Çăлтăр орденĕ икĕ хутчен, III степень Мухтав орденĕ, "Хăюлăхшăн" икĕ медаль илнĕскер, — терĕ Елена Владимировна. — Шупашкара тухса кайрăм, качча кайрăм, хĕр çуратрăм. Эпĕ малтан чылай çул суту-илÿре ĕçлерĕм. Унтан Ярославльти Федор Волков ячĕллĕ театр институтне пĕтертĕм. Совĕç хушнă пек, таса та уçă чĕрепе, чунпа пурăнма тăрăшатăп. Хисеплĕ ята панăшăн тав тăватăп, çĕре çити пуç таятăп. Хаклă ентешсем, питĕ пысăк тав мана çакăн пек ят панăшăн. Пурте тивĕçлĕ пулччăр çакнашкал ята. Тивĕçлĕ, таса чунпа, аслă чунпа пурăнсан, пурте пулать, — терĕ паллă ентеш.

Ирина Виталиевна Сухарева (Ирина Саригель), поэтесса, композитор, республика, Пӗтӗм Раҫҫей тата пӗтӗм тӗнчери юрӑсен фестивалӗсен лауреачӗ. Истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор, Пушкӑртстан Республикин Чăваш канашĕ Регионти общество организацийӗн председателӗ, чӑваш халӑхӗн чӗлхипе йӑли-йӗркисене аталантарас тата упрас енӗпе ӗҫлекенскер, Ситекре хисеплĕ хăнасем шутĕнче пулчĕ.

Официаллӑ пая вӗҫленӗ тата хӑнасем тухса каланӑ хыҫҫӑн ертсе пыракансем концерт программи пуҫланни ҫинчен пӗлтерчĕç. Ҫуллахи эстрада ҫинче куракансене наци костюмӗсем тӑхӑннӑ Ситекри "Çеçпĕл" тата "Çăлкуç юрри" чӑваш юрă ансамблӗсем, ҫавӑн пекех Ситекпуç, Йăлпăлак тата Пишпулек хăйпултарулăх коллективӗсем савӑнӑҫлӑ эстрада тата халӑх юррисемпе савăнтарнă. Оренбург облаçĕнчи Кăрми тата Ермекейри коллективсене уйрӑммӑнах ӑшӑ кӗтсе илчĕç. Куракансем алтупанӗсене хӗрхенмерĕç, Чӑваш Енри артистсем тухса каланӑ чухне те. Унтан ялти Культура çурчĕ умĕнчи уҫӑ площадкăра халӑх вӑййисем пуҫланчĕç. Уява хутшӑнакансене пурне те поварсем Залифа Семенова ертсе пынипе "Питрав пăтти" йӑла апачӗ тутанма чӗнчĕç. Апата уҫӑ вут çинче хатӗрленӗ, çавăнпа та апат-ҫимӗҫӗн тути хăйне евĕр пулчĕ. Ҫапла вара, "Питрав пуххи" уяв Ситекре питӗ лайӑх иртрӗ!

Владимир СМОЛОВ.

Сӑнӳкерчӗкӗсем: Владимир Смолов.