Тарпансен ăратĕнчен: пушкăрт абориген лаши

Паян, июлӗн 29-мӗшӗнче, Баймак районӗнчи Графское кӳлли хӗрринче пушкӑрт йӑхӗнчи «Башҡорт аты» ("Пушкӑрт лаши") республикӑри фестиваль пуҫланчĕ.

Пысӑк уявӑн пӗрремӗш кунне суйлав ирттермелле. Июлӗн 30-мӗшӗнче иртекен фестивалӗн ӗҫлӗ программи шайӗнче унта хутшӑнакансем Пушкӑртстанра лаша ӗрчетес ӗҫ отрасльне селекципе технологи тӗлӗшӗнчен тивӗҫтерес ҫивӗч ыйтусене, ҫавӑн пекех пушкӑрт йӑхне малалла лайӑхлатассине сӳтсе явӗҫ.

Пушкӑрт лаши — хӑйне евӗрлӗ йӑхран тухнӑ, вӑл ытти ӑратсемпе пӗрлешмен. Кӑнтӑр Уралта йӗркеленнӗ ҫирӗп популяци ҫеҫенхирти ази лашисемпе ҫурҫӗрти вӑрмансем хушшинче анатри сыпăкĕ пулса тӑчӗ. Пушкӑрт лашине тахҫанах пӑрахӑҫланӑ, анчах ҫутҫанталӑк йӗркине ҫывӑхрах упранӑ. Ку ӑрат Пушкӑртстанран Тутарстанра, Челябинск облаҫӗнче тата Калмыкире те сарӑлнӑ.

 "Башкирсем" тӗреклӗ те сарлака кӗлеткеллӗ, тӗреклӗ мускуллӑ, пӗвӗпе ҫӳллех мар, ку лашасем яланах 145 см ытла çÿллĕшрен ытла мар, хӗрлӗ, сарӑ тата саврас тӗслӗ. Ҫутҫанталӑк унра чи пирвайхи пахалӑхсене — тӳсӗмлӗх, хӑйне хӑй ҫирӗп тытассине упраса хăварнă. Кӗтӳсем ҫеҫенхирсенче паян та çÿреççĕ. Пушкӑрт лаши тӗрӗс пахалӑхсемпе селекци ҫулӗпе тунӑ илемлӗ юлташӗсенчен ирттерме пултарать. Вырӑнти хаяр хӗлсене пула "башкирсем" юр айӗнче хӑйсемех апат тупма пӗлеҫҫӗ. Вӗсен ҫилхи ҫӑра та илемлӗ, хӳри те ҫавӑн пекех чаплӑ. Хӗлле вӗсем ҫӑра ҫӑмпа витӗнеҫҫӗ.

Пушкӑрт лашисем тӗлӗнмелле ӗҫчен. Пирӗн мӑн асаттесем вӗсене массӑллӑ ӗрчетнӗ те ҫулталӑкӗпех ирӗклӗ кӗтӳре кӗтӳ меслечӗпе усранӑ.

Лашасемпе ял хуҫалӑхӗнче, сунарта тата кӳлнӗ ҫӗрте активлӑ усӑ курнӑ. Кирлӗ пулсан, ҫак лашасем вӑрҫӑра шанчӑклӑ пулăшакансем пулса тӑнӑ. 1812 ҫулхи вӑрҫӑра пушкӑрт лаши пысӑк тӳпе хывнӑ. Пуҫламӑш тапхӑрта М. Шаймуратов генерал ертсе пынă паллӑ 112-мӗш Пушкӑрт кавалери дивизие пушкӑрт йӑхӗнчи лашасенчен пухнӑ.

Паян абориген пушкӑрт лашисем нумаях юлман.

Çăлкуçĕ: «Баймакский вестник».

Сăнÿкерчĕкĕ: Александр Данилов.