«100 çул тултарнине уявлама чĕнместĕп»

Такмакри Анджелика Байгареевна Андреева хӑйӗн иртнӗ пурнӑҫне аса илет.

Çирĕклĕ ял Совечĕн илемлӗ вырӑнӗнче Ситек юханшывӗпе юнашар вырнаҫнӑ Такмак ялне, ваттисем каланӑ тӑрӑх, иртнӗ ӗмӗрӗн 20-мӗш ҫулӗсенче, Граждан вӑрҫи пӗтнӗ хыҫҫӑн, Çирĕклĕпе Каминке ялӗсенчен тухнисем никӗсленӗ. Паян ҫак ялта пурăнакансенчен чи асли 98 ҫулти Анджелика Байгареевна Андреева.

— Ял ҫыннисенчен нумайӑшӗ ҫапла шухӑшлаҫҫӗ, эпӗ те ҫакна шансах тӑратӑп: пирӗн ял хӑйӗн хӑйне евӗрлӗ ятне чӑвашла "такмак" сӑмахӗнчен илнӗ, ҫавна май сӑвӑсемпе юрӑсенчен ҫуралнине ӑнлантарса парать. "Такмак" вырӑсла сӑвӑ е юрӑ пулать. Ял ҫыннисем ӑна яланах ӑшшӑн "Такмак" тесе чӗнеҫҫӗ, ку таранччен те ҫапла чӗнеҫҫӗ, — Анджелик аппа асаилӗвӗсене ҫав тери интереслӗ пуҫласа ярать. — Эпир ялпа пĕр çулхисем, тантӑш, ҫавӑнпа та эпӗ каласа панисене пӗтӗмпех шанма пулать. Ӗлӗк пирӗн ял пысӑкчĕ. Вӑл, чи малтанах, хӑйне евӗрлӗ те илемлӗ пулнӑ, шӑпах ҫакӑнта кӗрнеклӗ, ҫирӗп те ӗҫчен чӑвашсемпе мӑкшӑсем туслӑ пурӑннипе. Вӑл илемлӗ те янӑравлӑ халӑх пулнӑ: уявсенче ялӑн икӗ вӗҫӗнчен те юрӑсем юхнӑ. Ҫур ял православии тĕнне ĕненекенсем, тепри — мăсăльмансен тӗнӗ шутланнӑ, мӗншӗн тесен чӑвашсем хушшинче тӗне кӗменнисем те пулнӑ. Ялта тӗнпе çыхăннă хирӗҫӳсем нихҫан та пулман. Нумай ҫемьесенче тĕрлĕ тĕне ĕненекенсем мӑшӑрланнă. Манӑн атте Байгарей Давлетбаевич Идрисов (1900 ҫ.), Пелагея Григорьевна анне (1902 ҫ.) пулнă. Хӗр чухне вӑл Петрова пулнӑ.

Анджелика Байгареевна Идрисовсен пысӑк та туслӑ ҫемйинче иккӗмӗш ача пулнӑ, унта ашшӗпе амӑшӗн 14 ача ӳснӗ. Ҫичӗ класс Анджелика Çирĕклĕре вӗренсе тухнӑ, анчах, шел пулин те, унӑн малалла вӗренме тӳр килмен. Ашшӗпе амӑшне шӑллӗсемпе йӑмӑкӗсене ӳстерме пулӑшмалла пулнӑ. Яланах вăй кăларса ӗҫлеме тивнӗ. Халӑхра ырлӑхсӑр начарри ҫук, теҫҫӗ: ку шӑпах хресченсен йывӑр ӗҫӗ ҫамрӑк хӗрӗн характерӗпе ӳт-пӗвне хӗртсе янӑ. Аслӑ Отечественнӑй вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче, ялсенчи арҫынсем пурте фронта кайсан, вӑл конюхра та ӗҫленĕ: лашасемпе урапасем ҫине тырӑ тиесе, элеватора çити йывӑр михӗсем тиенӗ лавсене ӑсатнă.

— Халӗ мана нумайӑшӗ ӑнланмаҫҫӗ, ҫамрӑксем пушшех те, — тет Анджелика Байгареевна. — Абдулинри элеваторӗ пирӗн пата чылай ҫывӑхчӗ, анчах унта тырра килограмне виҫӗ пуспа йышӑнатчĕç, Пелепейра вара — пилӗк пуспа. Эпир вара час-часах çак уйрӑмлӑх пирки, хамӑра та, лашасене те тарăхтарса, инҫетри Пелепее каяттӑмӑр. Тырпул пухса кӗртнӗ чухне яланах капан тăррине тăрлакан-купалакан вырӑнĕнче пулнӑ, мӗншӗн тесен ҫӳлте хӑрамастăмччĕ, аялтан сенӗксемпе панӑ утта та, улӑма та пур енчен те илме ӗлкӗреттĕм. Паллах, дояркӑра та ӗҫленӗ, куллен икшер хут алӑ вӗҫҫӗн 50 пуç ĕне сума тивнӗ, ачасемпе ҫулсерен виҫшер гектар сахӑр кӑшманӗн плантацине çумланă. Килти хуҫалӑх та пирĕн пысӑк пулнӑ: яланах икӗ ӗне, икӗ пӑру, вӑтӑр пуҫ сурӑх, хурсемпе кӑвакалсем — кашнине 30 пуҫ, чӑх-чĕп усранӑ, ҫитменнине тата утарне те тытнӑ. 1946 ҫулта, пысӑк юратупа, фронтовика, хамӑр ял ҫыннине 1917 ҫулта çуралнă Елизар Павловича качча тухрӑм, эпӗ ӑна та, вӗсен ҫемйине те ачаранпах лайӑх пӗлеттӗм: Павел Константиновичпа Клавдия Сергеевна Андреевсен пилӗк ача ӳснӗ. Ман хуняма пӗтӗм таврара халӑх сыватаканĕ тата ача çураттаракан карчӑк пулнӑ. Вӑл хӗрарӑмӑн пулас ачи арҫын ача-и е хӗрача-и, хӑҫан йывӑр ҫын пуласси ҫинчен куҫ умӗнчех каласа пама пултарнӑ, ҫавӑнпа та ӑна васкавлă пулăшу кирлĕ пулсан кирек хӑҫан та пулăшнă. Кам тата мӗнпе чирленине, мӗнле тата мӗнпе сыватмаллине те пӗлме пултарнӑ. Акӑ вӑл мана: 110 ҫул пурӑнатӑн, терӗ. Эпир унӑн ывӑлӗпе, Елизар Павловичпа, 51 ҫул пурӑнтӑмӑр, пилӗк ача ҫуратса ӳстертӗмӗр. Мӑшӑрӑм мана 1997 ҫулта пӑрахса урӑх тӗнчене кайрӗ. Эпӗ вӑрҫӑ ветеранӗн тӑлӑх арӑмӗ пулнӑранпа 27 ҫул ӗнтӗ, сумлӑ хутсемпе медальсем тултарнӑ арчара упӑшкан çар орденӗсемпе медалӗсене упратӑп. Арлӑ-арӑмлӑ пурӑннӑ ҫулсем ман пурнӑҫра чи лайӑххисем пулчӗҫ. Халӗ манӑн тӗп наградӑсемпе савӑнӑҫсем ҫак пурнӑҫра пилӗк мӑнукпа мӑнуксен ултӑ ачи пулаҫҫӗ, вӗсем ачасемпе тӑтӑшах килсе ҫӳреҫҫӗ. Манманни питӗ аван! Мухтав Турра, манӑн ачасем пурте лайӑх ҫынсем пулса тӑчӗҫ. Халӗ вӗсем тивӗҫлӗ канура. Валерий ывӑл пирӗн пахчара утар тытать. Хӑнасене эпир яланах пылпа хӑналатпӑр. Мана, пӗчӗк ачана пӑхнӑ пек, Лидия хӗр пӑхать. Ҫакӑншӑн эпӗ ӑна питӗ тав тӑватӑп. Ҫӗр ҫул тултарнине уявлама чӗнместӗп. 110 ҫул тултарсан вара пирӗн пата Такмака пыма чӗнетпӗр!

Владимир СМОЛОВ.

Сӑнӳкерчӗкӗ: Владимир Смолов.